ขนมสำหรับกระต่าย ต้องมีคุณสมบัติอย่างไร

ขนมสำหรับกระต่าย   ต้องมีคุณสมบัติอย่างไร 
โดย ผศ.น.สพ.ดร.สมโภชน์ วีระกุล (อาจารย์แก้ว)
..
โดยสัดส่วนของพิรามิดอาหารกระต่ายนั้นต้องกินหญ้าเป็นหลักตามธรรมชาติ หรืออยู่ที่ฐานของพิรามิดในสัดส่วนร้อยละ 80 หรือลงมาที่ 75 ตามข้อมูลงานวิจัย แต่สัดส่วนอย่างอื่นต้องมีคุณภาพสูง ได้แก่ อาหารเม็ดที่เน้นเยื่อใยอาหารสูงเป็นพื้นฐาน (เยื่อใยอาหารมากกว่าร้อยละ 20) ในสัดส่วนร้อยละ 20 จึงแนะนำให้เลี่ยงขนมหรือของกินเล่น ได้แก่ ผัก ผลไม้ ขนมปังหรือขนมที่มีแป้งมาก หากจะให้กินจึงมีสัดส่วนไม่เกินร้อยละ 5 แต่ขนมเหล่านี้จะทำให้เสี่ยงต่อการเกิดโรคลำไส้อืดและลำไส้อักเสบจากการเสียสมดุลของจุลินทรีย์ในทางเดินอาหาร โดยพบว่าหากกระต่ายได้รับหญ้าไม่ถึงร้อยละ 75 ของพิรามิด และได้รับอาหารเม็ดไม่เหมาะสม รวมทั้งยังได้ขนมและของกินเล่น มากถึงร้อยละ 92 หรือเกิดโรคเพิ่มขึ้น 12.6 เท่า (p<0.05) แต่หากเปลี่ยนไปเป็นอาหารเม็ดที่มีเยื่อใยอาหารสูง โอกาสในการเกิดลำไส้อืดจะลดลงที่ร้อยละ 16 เท่านั้น เพราะปัจจัยการเกิดโรคยังเกิดได้จากสาเหตุอื่นๆ อีก ขณที่การกินอาหารเม็ดที่มีคุณสมบัติไม่เหมาะสมและการกินขนมจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคได้มากถึง 5.29 เท่าเมื่อเทียบกับการกินถูกสุขลักษณะและไม่กินขนมเลย (p<0.05)
นอกจากอาหารเม็ดที่เคยเป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดความเจ็บป่วยแล้ว ขนมยิ่งเป็นตัวปัญหาที่มากกว่า ขณะที่อาหารเม็ดเริ่มมีพัฒนาการที่สูงขึ้นเพื่อทำให้ถูกสุขลักษณะและส่งเสริมสุขภาพตามที่นักวิชาการมีความตั้งใจ ขนมและของกินเล่นกลับยังมีพัฒนาการล้าสมัย จึงกลายเป็นความเสี่ยง ทั้งผลไม้สด ผลไม้อบแห้ง ขนมปังและคุ๊กกี้ที่ทำจากแป้งและน้ำตาล แม้กระทั่งผู้ผลิตอาหารที่มีชื่อเสียงระดับโลกหลายเจ้าก็ยังไม่อาจผลิตของกินเล่นให้ถูกสุขลักษณะได้ เพราะยังขาดความเข้าใจในภาวะเสี่ยงและคุณสมบัติของอาหารที่เหมาะสม เพราะน้ำตาลและแป้ง รวมทั้งผลไม้และเมล็ดธัญพืชจะเป็นตัวเร่งการหมักของกลุ่มแบคทีเรียแลคติก ให้เกิดการหมักมากตามปริมาณของกลุ่มคาร์โบไฮเดรตย่อยง่าย รวมไปผักที่มีเยื่อใยอาหารชนิดย่อยง่ายหรือเพกตินมาก เกิดเป็นการสะสมของกรดแลคติกเพิ่มขึ้น แก๊สจากการหมักที่เพิ่มมากเกินไป และส่งผลให้เกิดการผลิตมูกเนื่องจากมูกจะมีไบคาร์บอเนตช่วยป้องกันไม่ให้กรดที่ผลิตขึ้นมานั้นไปทำลายผนังของทางเดินอาหาร เมื่อมีกรดมากจึงพบมูกมากขึ้นไปด้วย เมื่อเกิดกรดมากจึงไปกระตุ้นมาสท์เซลล์และอิมโมโนกลอบูลินอี โดยมีการหลั่งฮิสตามีน ซึ่งฮิสตามีนนอกจากจะเกิดอาการเจ็บปวดเกร็งของทางเดินอาหาร ยังเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบทั่วร่างกายได้ และเพราะสัดส่วนกรดที่เปลี่ยนไปนี้จึงทำให้เกิดการสร้างกรดบิวทีริคมากขึ้น มีผลทำให้ลำไส้ใหญ่ส่วนท้ายต้องดูดซึมกลับและเกิดการชะลอตัวจนเกิดการเคลื่อนตัวช้าลงของทางเดินอาหาร ในหลายกรณีจากการเกิดภาวะกรดที่เปลี่ยนไปนี้ยังทำให้เกิดเสียสมดุลของจุลินทรีย์ ซึ่งทำให้ชนิดที่ดีตายลงขณะที่ชนิดที่ก่อโรคกลับพัฒนาขึ้น หลายกรณีจึงพบว่าขนมเป็นเหตุทำให้กระต่ายป่วยและเสียชีวิตได้
อย่างไรก็ตาม ขนมก็ถือว่าเป็นอีกสิ่งที่สำคัญต่อสภาพจิตใจ ช่วยส่งเสริมพฤติกรรม (enrichment) ได้ดี
คุณสมบัติของขนมหรือของกินเล่น
จึงถูกพิจารณาโดยละเอียดขึ้น ให้เป็นสิ่งช่วยส่งเสริมพฤติกรรม มีความน่าสนใจและดึงดูด ซึ่งหัวใจหลักยังต้องมีเยื่อใยอาหารสูงหรือผลิตมาจากหญ้าหรือพืชหยาบเพื่อลดปัญหาของโรคระบบทางเดินอาหารได้ โดยยังต้องมีคุณสมบัติไปช่วยกระตุ้นการบีบตัวของทางเดินอาหารให้เป็นปกติ มีปริมาณของคาร์โบไฮเดรตต่ำ และยังรวมไปถึงโปรตีนและไขมันต่ำ เว้นแต่จะมีจุดประสงค์ส่งเสริมสุขภาพอื่นๆ ยังมีความจำเป็นต้องเพิ่มโปรตีนและไขมันแล้วแต่กรณี ขนมจากที่เคยเป็นปัจจัยเสี่ยงจะช่วยทำให้กลายเป็นปัจจัยส่งเสริมสุขภาพแทน นอกจากนี้ยังต้องมีกลิ่นและรสชาติที่ดึงดูด ซึ่งจะเป็นตัวกระตุ้นพฤติกรรมและสร้างอารมณ์ตามที่ต้องการ ขนมจึงอาจใช้การแต่งกลิ่นด้วยพืชหรือสมุนไพรที่ชอบ รสชาติที่หลากหลาย ซึ่งแล้วแต่สูตรและเคล็ดลับของแต่ละผู้ผลิต หลายชนิดยังใส่สารสกัดเพื่อส่งเสริมสุขภาพ เช่น บำรุงตับ ไต หัวใจ ร่างกายต่างๆ หรือเสริมวิตามินที่มีโอกาสขาดได้จากการกินหญ้าและอาหารเม็ดคุณภาพต่ำ ยังมีการเสริมโพรไบโอติกส์กลุ่มยีสต์ที่ช่วยลดท้องอืดได้รวดเร็วยิ่งขึ้นเมื่อเทียบกับแบคทีเรียแลคติก และช่วยลดภาวะกรดในทางเดินอาหาร บ้างเสริมพรีไบโอติกส์
สรุปได้ว่า ตัวหลักก่อนจะมีการพัฒนาสูตรก็ยังมีอยู่ 3 หัวใจหลัก แล้วแต่ว่าผู้ผลิตใดจะสามารถไปถึงขั้นใดได้ ได้แก่ บทบาทของเยื่อใยอาหาร รวมถึงสารอาหารจำเพาะพิเศษแต่ละจุดประสงค์ บทบาทของกรดไขมันอิสระ และบทบาทของไมโคไบโอต้าหรือจุลินทรีย์ในทางเดินอาหาร